Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleabat bir düzen değildir. Dostluk, topluluk içre insanoğluın bayağı kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini bulmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin alınsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyetle esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içre insanoğluın şekil ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte dostluk, in davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-in, in-natür ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca düşünüm ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan telakkilerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini bulmak için konulmuş olan ve amme gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve seçimın hepsidür. Elan yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş içtimai yaşlakin düzenidir. Dostluk Sözcük Mealı Dostluk kelimesi Arabi “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “gerçek” kelimesinin çoğcelil “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na bakılırsa dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır. Teknik Mealı Dostluk dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam strüktürlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belli başlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre anayasa olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bahis düzlük kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun mirlıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun fehamet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeri nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk düzlükında yapmış oldurım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları engellemek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları kabil ayrımlı dostluk dallarında ayrımlı yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi telakkileri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve emniyet içre bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun kılgın amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk içre canlı insanoğluın, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun strüktürsından meydana gelen ihtiyaçlarını alınlamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın anayasa gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun natürel strüktürsına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine müsait tutulmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de sınırlıdır; soylu erki gereksinimlara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Adalet Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir tertip altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak tam kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere iki ayrımlı anlamda kullanılır. Adalet esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet anlamında ferdî bir özelliği deyimler. Erkek her saat haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni hasretmek yolunda kesiksiz ve değhizmetmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk peritonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzlükında hukuki fehamet olarak nutuk konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Toplum muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaeren kurallar eksiksizü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve değerlendirmek yerinde bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir fehamet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım mevcut düzeni müdafaa etmek, gerekse onu değhizmettirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her saat adalete mirvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta alınmıza müesses dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk anlamında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut dostluk düzenlerinin kendisine müsait olup olmadığı açısından bir fehamet ve istimara ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve aksi alınlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşlakin uyacak, hem de bu içtimai ömürın amerikan barış içre sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çalışacaktır.